Kalendarium
Poniedziałek, 2021-03-22
Imieniny: Bogusława, JagodyStatystyki
- Odwiedziło nas: 611755
- Do końca roku: 284 dni
- Do wakacji: 95 dni
Kartka z kalendarza
Psychologiczne problemy rodziców dzieci z zaburzeniami rozwoju
Psychologiczne problemy rodziców dzieci z zaburzeniami rozwoju
Rodzina jest pierwszym i najważniejszym środowiskiem rozwoju każdego dziecka, w tym również dziecka niepełnosprawnego. To w rodzinie, w różnorodnych sytuacjach życia codziennego, dziecko opanowuje podstawowe kompetencje, takie jak: chodzenie, mówienie, czynności samoobsługowe, wzory zachowania społecznego. To w rodzinie dziecko niepełnosprawne dochodzi do zrozumienia posiadanych ograniczeń oraz uczy się z nimi żyć i je pokonywać. Z kolei rodzice przechodzą bolesny proces uświadamiania sobie, że ich dziecko jest niepełnosprawne i mierzą się z konsekwencjami jego niepełnosprawności.
Problemy rodziców dotyczące niepełnosprawności ich dziecka mogą stać się przyczyną powstawania negatywnych uczuć, niespełnionych oczekiwań i nadziei, czasem wstydem i poczuciem winy, a także zmęczeniem związanym z długotrwałym wykonywaniem czynności opiekuńczych. Rodzice po uzyskaniu informacji, że ich dziecko jest niepełnosprawne przeżywają bardzo negatywne emocje. W wyniku czego ulegają zakłóceniu relacje miedzy członkami rodziny, szczególnie pomiędzy rodzicami, a niepełnosprawnym dzieckiem. Sposób postrzegania własnej sytuacji życiowej przez rodzinę z dzieckiem niepełnosprawnym uruchamia sposoby radzenia sobie w rożnych sytuacjach. Określenie sposobu, w jaki rodzice spostrzegają dziecko i jego niepełnosprawność to ważne zadanie dla psychologów i pedagogów. Dopiero po zakończeniu okresu adaptacji można przejść do działań mających na celu pomaganie rodzicom w radzeniu sobie ze stresem.
Adaptacja rodziców do opieki nad dzieckiem z zaburzeniami w rozwoju to długotrwały i złożony proces. Istotne jest wczesne wykrywanie tych zaburzeń i wczesna interwencja. . Rodzice dzieci z problemami rozwojowymi powinni uzyskać wsparcie już we wczesnym okresie życia dziecka. Rodzaj problemów występujących w rozwoju dziecka odgrywa istotną rolę w adaptacji rodziców i wpływa na nasilenie doświadczanego przez nich stresu. Istotną rolę odgrywają informacje uzyskane od specjalistów na temat zaburzeń oraz czas, w jakim te zaburzenia zostają rozpoznane. Na przykład rodzice dzieci z zespołem Downa znajdują się w dobrym położeniu, w porównaniu z rodzicami dzieci z innymi zaburzeniami.
W przeżyciach rodziców po wykryciu u dziecka niepełnosprawności wyróżnić także należy kilka okresów. Najczęściej wymienia się fazę szoku, kryzysu emocjonalnego, pozornego przystosowania się oraz konstruktywnego działania. Czas trwania danego etapu może być różny w zależności od osobowości rodziców i jakości uzyskiwanego wsparcia.
Okres szoku
Często nazywany także okresem krytycznym lub okresem wstrząsu emocjonalnego. Następuje bezpośrednio po tym, kiedy rodzice dowiadują się, że ich dziecko jest niepełnosprawne i nie będzie rozwijać się prawidłowo. Wiadomość o niepełnosprawności dziecka jest dla rodziców ogromnym wstrząsem psychicznym. Większość rodziców załamuje się – ich równowaga psychiczna ulega dezorganizacji. W przeżyciach dominuje; rozpacz, żal, lek, poczucie krzywdy, beznadziejność, bezradność. Częstymi objawami występującymi u rodziców w tym okresie są: obniżony nastrój, niekontrolowane reakcje emocjonalne oraz stany nerwicowe. W tym okresie rodzice potrzebują fachowej pomocy z zewnątrz.
Okres kryzysu emocjonalnego
Nazywany także okresem rozpaczy lub depresji charakteryzuje się dominacją bardzo silnych negatywnych przeżyć. Rodzice spostrzegają swoją sytuacje jako beznadziejną, są przygnębieni zrozpaczeni i bezradni. Mają poczucie zawodu i niespełnionych nadziei spowodowane rozbieżnością pomiędzy wymarzonym, a rzeczywistym obrazem dziecka. W przeżyciach rodziców dominują: poczucie klęski życiowej, poczucie osamotnienia, skrzywdzenia przez los i beznadziejność. W tym okresie rodzice bardzo pesymistycznie oceniają przyszłość dziecka. Neurotyczne przeżywanie problemów własnych i rodziny może wywołać agresję w ich wzajemnych stosunkach oraz bunt i wrogość wobec otaczającego świata. W tym okresie może wystąpić zjawisko odsuwania się ojca od rodziny.
Okres pozornego przystosowania się do sytuacji
Rodzice nie mogąc pogodzić się z faktem, że ich dziecko jest niepełnosprawne stosują różne mechanizmy obronne – tzn. deformują obraz realnej rzeczywistości zgodnie ze swoimi pragnieniami. W konsekwencji wytwarzają sobie nieprawdziwy obraz dziecka, który dominuje nad realną oceną. Często stosowanym mechanizmem obronnym jest nieuznawanie faktu niepełnosprawności dziecka i traktowanie go jako leniwego, nieuważnego upartego i złośliwego. Wielu rodziców przyjmuje do wiadomości fakt, że dziecko jest niepełnosprawne. Wówczas często stosowanym mechanizmem obronnym jest nieuzasadniona wiara w możliwość wyleczanie dziecka. Rodzice zwracają się ku metodom paramedycznym, takim jak: bioenergoterapia, ziołolecznictwo, akupunktura itp. Innym mechanizmem obronnym jest poszukiwanie winnych niepełnosprawności dziecka. Rodzice pogodzeni ze swoją sytuacją życiową poddają się apatii, przygnębieniu, pesymizmowi. Nie prowadzą wobec dziecka żadnych oddziaływań rehabilitacyjnych poza wykonywaniem podstawowych czynności opiekuńczych.
Okres konstruktywnego przystosowania się do sytuacji
Rodzice podejmują próbę racjonalnego rozpatrzenia swojej sytuacji. Zaczynają stosować wobec dziecka różne zabiegi wychowawcze i rehabilitacyjne. Rozpoczynają współpracę z pozostałymi członkami rodziny oraz profesjonalistami. Życie i funkcjonowanie rodziny zaczyna organizować się wokół wspólnego celu – niesienia pomocy dziecku. W przeżyciach rodziców zaczynają dominować uczucia pozytywne. Kontakty z dzieckiem i czynności wykonywane wokół niego zaczynają przynosić satysfakcję. Dziecko gratyfikuje rodziców swoim przywiązaniem, dobrym samopoczuciem, radością okazywaną na ich widok., Dy wyróżnia ich spośród innych osób, podporządkowuje się, stara się zrobić im przyjemność, przejawia wdzięczność w sposób dla ich czytelny.
Do najważniejszych problemów rodziców osób z zaburzeniami rozwoju należą tzw. „trudne zachowania”. Jakość życia rodziców dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną pozostaje w związku z nasileniem u ich dziecka „trudnych zachowań”, jego fizycznej zależności od opieki oraz satysfakcji rodziców z otrzymywanego nieformalnego wsparcia. .
Szczególnym obciążeniem dla rodziców jest agresja. W okresie dorastania i wczesnej dorosłości zjawisko to znacznie nasila się u osób z zaburzeniami rozwoju. Wzrost oczekiwań społecznych, stopień złożoności sytuacji, których osoby te uczestniczą oraz trudności poznawcze utrudniające, a czasem uniemożliwiające im zrozumienie wielu sytuacji przyczyniają się do doświadczania lęku i napięcia. Efektem tego mogą być zachowania agresywne i samo uszkadzające. Trudne zachowania dorastającego dziecka są przyczyną ogromnego stresu rodziców. Osoby z zaburzeniami w rozwoju same często padają ofiarami przemocy. Często także są odrzucane przez rówieśników lub rodzeństwo, co stanowi dla ich źródło bardzo przykrych doświadczeń, mogących powodować agresję. Ograniczone są też u tych osób umiejętności poszukiwania pomocy i obrony przed przemocą. W okresie dorastania młodzież ujawnia problemy z akceptacją swojej sytuacji, świadomość ograniczeń oraz poczucie bycia odrzuconym przez innych.. Wynika to z niespełnionych pragnień posiadania przyjaciół i tworzenia bliskich związków. W miarę upływu czasu rodzice coraz bardziej martwią się, że ich dzieci nie mają – poza członkami rodziny – żadnych bliskich osób, na których mogliby liczyć. Rodzice małych dzieci często niepokoją się przede wszystkim o ich rozwój motoryczny, poznawczy, później natomiast ich największe obawy dotyczą rozwoju społecznego i braku przyjaciół.
Dla rodziców szczególnie ważne jest, aby ich dziecko – niezależnie od tego, w jakim jest wieku – było szczęśliwe.
Na jakość życia rodziny wpływają akceptowane przez rodziców wartości i cele życiowe. Wspólne życie z niepełnosprawnym dzieckiem przekształca system wartości rodziców. W miarę upływu czasu zaczynają oni preferować takie wartości jak,: miłość, wzajemny szacunek, godność, poczucie bezpieczeństwa, czy harmonia w życiu rodzinnym. Mniejszą wagę zaczynają przywiązywać do kariery zawodowej, bogactwa, sukcesów towarzyskich. Duże znaczenie w opiece nad dzieckiem niepełnosprawnym ma odporność emocjonalna rodziców i sposoby reagowania na stres. Rodzice, którzy przyjmują postawę aktywną i dążą do konstruktywnego rozwiązania problemu znacznie łatwiej odnajdują się w tej sytuacji. Ci, którzy reagują lękiem i wycofaniem są narażeni na ciągle przeżywanie negatywnych emocji.
Świadomość posiadania dziecka niepełnosprawnego (niezależnie od rodzaju i stopnia sprawności) przygnębia większość rodziców i jest przyczyną poważnego kryzysu rodziny. Zaburza ono więzi w obrębie rodziny, z otoczeniem społecznym oraz powiększa trudności materialne i organizacyjne. Status finansowy rodziny obniża się, gdyż jeden z jej członków przeważnie nie pracuje, opiekując się dzieckiem; wzrastają wydatki na leczenie, terapię, dodatkową pomoc, na zakup odpowiedniego sprzętu, leków, itp. Przewlekły stres nasilany jest przez postawy społeczne, w których otoczenie, w sposób często zamaskowany lub ukryty, wyraża brak akceptacji dla takiej rodziny, co doprowadza do izolacji. Mimo trudności, pod wieloma względami rodziny te spełniają się lepiej niż rodziny pełnosprawne. Właściwe postępowanie dorosłych umożliwia niezakłócony przebieg rozwoju dziecka. Przed rodzicami dzieci niepełnosprawnych stoją wyjątkowo trudne zadania, którym mogą podołać, jeśli otrzymają pomoc psychologiczną, pedagogiczną. Dlatego też, im wcześniej rozpocznie się zorganizowaną pracę nad rozwojem dziecka, tym pełniejsza będzie jego integracja i adaptacja do warunków życia w społeczeństwie. Jeżeli rodzice akceptują niepełnosprawność dziecka, to ono zaakceptuje swoją odmienność i będzie partnersko traktować innych. Istotna jest akceptacja dziecka przez rówieśników. Do pełnej akceptacji społecznej dzieci niepełnosprawnych niezbędne jest nie tylko uznanie ze strony grupy dzieci niepełnosprawnych , lecz przede wszystkim akceptacja osób pełnosprawnych. Im wcześniej zostanie postawiona właściwa diagnoza, zapewniona opieka lekarska oraz różne formy rehabilitacji i usprawniania, tym szybciej niepełnosprawne dziecko zostanie włączone w życie, nastąpi samoakceptacja, jak i integracja z grupą. Taka jest też rola przedszkola integracyjnego, jaką jest nasza placówka, gdzie głównym celem jest budowanie pozytywnej samooceny u dzieci, kształtowanie prawidłowych wartości, usprawnianie komunikacji interpersonalnej oraz budowanie dobrych kontaktów rówieśniczych.
Dobre przedszkola i szkoły stają się jeszcze lepsze, gdy przyjmują wszystkie dzieci. A dobrzy nauczyciele stają się bardziej kompetentni, gdy włączają do grup każde dziecko.
Bibliografia:
Kornas – Biela D. (red) (1987) Osoba niepełnosprawna i jej miejsce w społeczeństwie Lublin KUL
Kościelska M. (1995) Oblicza upośledzenia Warszawa PWN
Obuchowska I. (red) (1995) Dziecko niepełnosprawne w rodzinie Warszawa WSiP
Warsztaty „Mały złośnik” prowadzone przez panią Barbarę Ciechańską
Spotkanie edukacyjne dla rodziców na temat dziecięcych ataków złości oraz sposobów poradzenia sobie z nimi.
Czas spotkania - 2 godziny
Spotkanie jest kierowane do rodziców dzieci najmłodszych 0 - 3 lata, a w szczególności 2 - 3 latków, którzy muszą sobie poradzić z atakami złości swoich pociech.
Liczebność grupy 8 - 12 osób.
Metody pracy:
- mini-wykłady,
- aktywne formy pracy - ćwiczenia w podgrupach, burza mózgów (doświadczenia przez uczestnictwo),
- wykorzystanie osobistych doświadczeń podczas ćwiczeń.
Materiały źródłowe do obchodów jubileuszu
Galeria
