HISTORIA GMINY

Osadnictwo w tej gminie sięga zamierzchłych czasów. Świadczą o tym znaleziska archeologiczne z Płonki i Bzówka.
W początkach państwa polskiego okolice Krasnegostawu leżały w terenie będącym obszarem rywalizacji między kształtującymi się państwami Polską i Rusią. Na przełomie X i XI wieku Krasnystaw leżał na terenie kontrolowanym przez Grody Czerwieńskie. Grody Czerwieńskie zdobył w 981 roku "na Lachach" Włodzimierz książę Rusi. W 1018 roku odbił je Bolesław Chrobry, ale już w 1031 roku znowu powróciły do Rusi, zdobyte przez Jarosława Mądrego.
Po rozpadzie Rusi Kijowskiej na mniejsze księstwa ziemie te weszły w skład Księstwa Wołyńskiego, a następnie Księstwa Halicko-Włodzimierskiego. Na początku XIV wieku księciem halicko-włodzimierskim został Jerzy II pochodzący z dynastii Piastów mazowieckich. Zawarł on umowę z królem Polskim Kazimierzem Wielkim o sukcesji w razie swojej śmierci. W 1340 roku bojarzy otruli Jerzego II. Do sukcesji po zmarłym księciu wystąpili Polacy, ale też Litwini, Węgrzy a nawet Tatarzy. W 1349 roku w zbrojnej wyprawie Kazimierz Wielki zdobył Chełm i okolice. Jednak Litwini odbili wkrótce tą ziemie i zawarto rozejm.
W 1366 roku Jerzy Narymutowicz księże chełmsko-bełski złożył hołd Kazimierzowi Wielkiemu. Jednak po śmierci Kazimierza Wielkiego sytuacja się zmieniała. W 1376 roku Litwini znowu przejęli kontrolę nad tymi ziemiami. Wspólna wyprawa polsko-węgierska z 1377 roku przywróciła ziemię chełmską Polsce, która weszła do Korony Królestwa Polskiego. Ziemia chełmska dzieliła się na kasztelanie w tym również krasnostawską. Na przełomie XV i XVI wieku ostatecznie ukształtował się ustrój administracyjny Polski. Kraj dzielił się województwa, a te na powiaty. Ziemia chełmska weszła w skład
województwa ruskiego ze stolicą we Lwowie. Mimo to ziemia chełmska miała swoje odrębności, posiadając własny sejmik szlachecki. Ziemia chełmska niczym nie różniła się od województw po za tym, że nie miała swojego wojewody i zwała się ziemią a nie województwem.
Okolice Krasnegostawu należały, więc do powiatu krasnostawskiego w ziemi chełmskiej w województwie ruskim. W 1772 roku nastąpił I rozbiór Polski. Lwów, stolica województwa ruskiego wszedł w skład państwa austriackiego, pogłębiło to samodzielność ziemi chełmskiej, której szlachta
walczyła o to, aby nie przyłączać tej ziemi do żadnego z województw. W 1793 roku władze polskie zreorganizowały podział administracyjny Polski. Powstało województwo lubelskie oraz chełmskie z tym, że do województwa lubelskiego włączono powiat krasnostawski. Ten stan nie trwał długo, ponieważ w 1795 roku tereny województwa lubelskiego i chełmskiego znalazły się w III zaborze austriackim.
Rudnik znalazł się w tak zwanej Galicji Zachodniej, która podzielona była na cyrkuły , w tym cyrkuł chełmski do którego należały te ziemie. W 1809 roku w wyniku wojen napoleońskich teren obecnej gminy przyłączono do Księstwa Warszawskiego. W 1810 roku Księstwo podzielono na departamenty i powiaty. Rudnik znalazł się w departamencie lubelskim i powiecie krasnostawskim. W 1815 roku upadło Księstwo Warszawskie, a na jego gruzach powstało Królestwo Polskie pod berłem cara. Rosjanie początkowo zostawili podział na departamenty i powiaty z tym, że departamenty nazwano województwami. Dodatkowo podzielono województwa na obwody skupiające po dwa lub trzy powiaty.
W ten sposób Rudnik należał do powiatu krasnostawskiego, obwodu krasnostawskiego (powiaty Krasnystaw i Chełm ) i województwa lubelskiego. W 1845 roku obwody stały się powiatami, a dawne powiaty okręgami, nie mającymi już większego znaczenia. Zamiast województw były już gubernie. Rudnik był w składzie powiatu krasnostawskiego w guberni lubelskiej. Rok 1864 przyniósł ogromne zmiany na polskiej wsi. Na mocy ukazu carskiego dokonano uwłaszczenia chłopów. Dotychczasowe obszary dworskie lub rządowe zostały w dużej części rozparcelowane pomiędzy użytkujących je chłopów. Jednak część folwarków pozostała w rękach szlachty i rządu. Drugim ważnym wydarzeniem z tego okresu było utworzenie samorządowych gmin wiejskich. Gminę tworzyły zarówno grunty włościańskie (chłopskie) jak i dworskie (folwarki). Częściami składowymi były gromady (wsie) na czele z sołtysem, którego wybierało zgromadzenie gromadzkie. Organem uchwałodawczym gminy było zebranie gminne, na którym prawo głosu mieli gospodarze posiadający co najmniej 3 morgi gruntu. Zebranie gminne wybierało wójta i ławników (zarząd gminy). Wójt miał uprawnienia policyjno-administracyjne i sądownicze. Wójt gminy musiał posiadać przynajmniej 25 lat. Musiał też mieć przynajmniej 6 mórg gruntu. Nie miał obowiązku posiadać umiejętności pisania i czytania. Gmina zarządzała szkolnictwem gminnym. Urzędem gminy kierował pisarz gminny, który często był najważniejszą osobą w urzędzie z racji umiejętności pisania i czytania.
W 1867 roku w Rudniku Niższym ustanowiono siedzibę urzędu gminy. Gmina składała się z następujących wsi (wg ówczesnych nazw): Bzowiec Górny, Bzowiec Dolny, Borów, Bobrowszczyzna, Kozyry, Kaszuby, Łapiguz, Majdan Borsuk, Majdan Borowski, Majdan Kobylański, Majdan Łuczycki, Majdan Średni, Mościska, Maszów Mniejszy folwark, Maszów Średni Folwark, Maszów Szlachta, Płonka, Potażnia, Równianki, Rudnik Niższy i Wyższy, Rudnik Górny, Rudnik Królewski, Suchelice, Suszeń, Urszulin Mały. Sąd dla gminy i poczta znajdowały się w Żółkiewce. W 1867 roku dokonano kolejnej reorganizacji administracyjnej. Gubernia lubelska została podzielona na większą ilość powiatów, powiat Krasnystaw pozostał, a w jego składzie gmina Krasnystaw, Rudnik i Łopiennik, natomiast gmina Pawłów weszła w skład powiatu chełmskiego. Tereny wokół Krasnegostawu, na przełomie XIX i XX wieku, były miejscem gdzie chłopi aktywnie uczestniczyli w życiu społecznym. Rozbudzeniu społecznemu i narodowemu sprzyjały pozytywistyczne pisma takie jak „Zorza” i „Gazeta Świąteczna”. Pisma czytane przez całe grupy przynosiły wiedzę o historii, ale propagowały również nowoczesne metody gospodarowania.
W 1914 roku wybuchła I wojna światowa. Rosjanie zostali wyparci z tych terenów po krwawych walkach z lata 1914 i lata 1915 roku. W latach 1915-1918 roku był to teren okupacji austro-węgierskiej. W listopadzie 1918 roku rozbrojono posterunki okupantów. W 1919 roku powstało województwo lubelskie, a w jego składzie powiaty chełmski oraz krasnostawski.
Spis powszechny z 1921 roku informuje, że gmina Rudnik liczyła 977 domów i 54 inne budynki mieszkalne. Mieszkało tu 7 464 osoby. Pod względem wyznania przeważali katolicy (7 212 osób) ale było też 20 prawosławnych, 1 ewangelik, 231 Żydów. Ludność żydowska skupiła się głównie z Płonce (37 osób) w Suchym Lipiu (50 osób) i Wierzbicy (36 osób). Pod względem narodowościowym 7 333 osoby podały narodowość polską, 112 żydowską, 12 rosyjską i 7 ukraińską.
Gmina składała się z następujących wsi koloni i folwarków: Borów kolonia, Borów wieś, Bzowiec Dolny wieś, Bzowiec Górny folwark, Bzowiec Górny wieś, Bzówek kolonia, Bzówek leśniczówka, Grobla wieś, Joanin wieś, Kaszuby wieś, Majdan Borowski I wieś, Majdan Borowski II wieś, Majdan Kobylański wieś, Majdan Łuczyński wieś, Majdan Średni wieś, Majdan Urszulin kolonia, Maszów folwark, Maszów osada, Maszów wieś, Międzylas folwark, Mościska folwark, Mościska wieś, Płonka folwark, Płonka wieś, Potażnia wieś, Romanówek folwark, Równianki kolonia, Rudnik folwark, Rudnik kolonia, Serafin folwark, Suchelipie wieś, Suchelipie-Nowiny kolonia, Suszeń wieś, Wierzbica folwark, Wierzbica
wieś, Władysławówka folwark i Zabłocie kolonia. Sąd pokoju dla gminy znajdował się w Gorzkowie, sąd okręgowy w Lublinie. Najbliższa poczta w Izbicy. W takim kształcie gmina przetrwała do września 1939 roku. W czasie wojny tereny Lubelszczyzny zostały poddane brutalnej okupacji i eksploatacji. „Cała machina okupacyjna administracji GG, w której Polacy zajmowali podrzędne stanowiska miała służyć celom bezwzględnej eksploatacji gospodarczej okupowanego kraju na rzecz Rzeszy, realizacji polityki eksterminacji i wynaradawiania”. Realizację tego celu rozpoczęto od początku 1940 roku. Na poszczególne gminy nałożono kontyngenty. Na rok 1940/1941 na województwo lubelskie nałożono kontyngent w wysokości 449 200 ton zboża. W rzeczywistości nigdy nie udało się uzyskać tak dużego
kontyngentu. Od 1941 roku system kontyngentowy stale „udoskonalano”. Dokonano ewidencji gospodarstw, ich areału, wydajności, ewidencjonowano bydło i trzodę chlewną, łącznie z kolczykowaniem każdej sztuki, zakazano uboju prywatnego. Kontyngenty rozciągnięto również na owce, wełnę, drób, warzywa, słomę, siano, len, konopie, mleko i inne produkty. Władze okupacyjne starały się przejmować 1/3 zbioru zbóż, 1/5 ziemniaków, 6 kg wołowiny z hektara i 4 kg wieprzowiny z ha. Kontyngent mleczny wynosił 600 litrów mleka rocznie od jednej krowy. „Ogólne i stale podwyższane kontyngenty wyznaczały władze GG, dystrykty na powiaty, te na gminy, następnie na sołectwa, na poszczególne wsie i wtedy dopiero wymiar schodził na poszczególne gospodarstwa”. Wójtowie i sołtysi zajmowali się głównie rozdziałem obciążeń kontyngentów na swoim terenie. Były to więc bardzo trudne
zadania, łatwo można było się narazić zarówno Niemcom jak i rodakom. Porządku pilnowała policja granatowa podporządkowana Niemcom. Większość wójtów i sołtysów pozostała na swoich stanowiskach. W dniu 22 lipca 1944 władze na Lubelszczyźnie objął PKWN, według jego dekretów
powrócono do granic gmin i powiatów z okresu przedwojennego. Powrócono też do rozwiązań ustrojowych Konstytucji Marcowej z 1921 roku, pomijając „sanacyjną” konstytucję z 1935 roku (kwietniową). PKWN wprowadził zamiast Gminnych Rad – Gminne Rady Narodowe. We wrześniu wydano dekret o reformie rolnej i nacjonalizacji gospodarstw powyżej 50 ha. W dniu 25 lipca 1944 roku władze w gminie objęła Gminna Rada Narodowa. Samorząd działał początkowo na przedwojennych zasadach. Samorząd terytorialny istniał do 1950 roku, wtedy to na mocy ustawy z 20 marca O
terenowych organach jednolitej władzy państwowej zniesiono go, a jego majątek przejęło państwo. Rozwiązano organy wykonawcze gmin, ich kompetencje przejęły rady narodowe. Wprowadzono wtedy jednolity system władz i administracji terenowej oparty na wzorach radzieckich. Rady narodowe „były organami władzy państwowej w jednostkach podziału terytorialnego i na ich obszarze kierowały działalnością gospodarczą, społeczną i kulturalną. Na czele rad stały prezydia, które w praktyce przejęły funkcję rad narodowych”. Rady narodowe wybierała w wyborach powszechnych miejscowa ludność. Dnia 25 września 1954 roku weszła w życie ustawa o reformie podziału administracyjnego. Jej celem miało być: „włącznie coraz szerszych rzesz pracujących do udziału w rządzeniu państwem, rozwijaniu ich twórczej inicjatywy i aktywności dla pomnażania dobrobytu i kultury wsi”. W miejsce dotychczasowych gmin i gromad powstały nowe gromady położone na terenie jednej lub sąsiadujących ze sobą dawnych gmin. Nowe gromady miały mieć powiązania komunikacyjne, wspólne „urządzenia gospodarcze, kulturalne, zdrowotne”. Liczba mieszkańców miała się wahać od tysiąca do trzech tysięcy, powierzchnia od 15 do 50 kilometrów kwadratowych, na czele stała gromadzka rada narodowa. Dawna gmina Rudnik została podzielona między kilka gromad. Gmina została podzielona na następujące Gromady: Bzowiec (Bzowiec kolonia, Bzowiec Górny, Bzowiec Dolny, Bzowek-Grobla, Kolonia Władysławin i Zabłocie kolonia), Gromada Płonka (Płonka wieś i kolonia, Płonka Poduchowna, Płonka Poleśna, Mościska Kolonia, Mościska wieś i Zosienek kolonia), Wierzbica (Wierzbica wieś i kolonia, Kaszuby, Równianki, Międzylas kolonia) i Rudnik (wszystkie części Rudnika, Suche Lipie, Potasznia, Suszeń, Joanin, Majdan Borowski I i II. Majdan Kobylański, Majdan Łuczycki, Urszulin, Maszów wieś i kolonia. W ciągu kilku następnych lat te gromady zostały zlikwidowane i włączone do
sąsiednich gromad. Gromadę Płonka i Wierzbica włączono do gromady Rudnik, a gromadę Bzowiec do gromady Chłaniów. Radnych gromadzkich rad narodowych wybierano w wyborach powszechnych co cztery lata. Pierwsze wybory do miejscowej gromadzkiej rady narodowej przeprowadzono w dniu 5 grudnia 1954 roku. Radni zbierali się na sesjach na których podejmowano uchwały. Organem zarządzającym i wykonawczym rady było Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej. Zwierzchni nadzór nad radami narodowymi sprawowała Rada Państwa. Rady narodowe były organami władzy państwowej i kierowały działalnością gospodarczą, społeczną i kulturalną na podległym terenie.