przedstawia

„Rajzujemy z wielkopolskimi grajotkami”

„Ale niemasz nad nasze z krzywym rogiem dudy,
Bo te może mieć zawżdy y pachołek chudy,
Ale też nie tak napełnia ciche strony ucha,
Jako gdy one puszczą ogromnego ducha.”

Kasper Miaskowski herbu Leliwa (1553-1622)
był rodowitym Wielkopolaninem

W roli głównej naszego rajzowania wystąpi Wielkopolska! Nasza mała ojczyzna odkrywa swoje przepiękne, muzyczne serce. Poznamy instrumenty, które przed muzykami stawiają nie lada wyzwanie. To DUDY! A w naszym regionie zdecydowanie siesieńki i kozły. Skąd się wzięły? Kto na nich gra? I jak na nich gra? Narychtujcie się pięknie, usiądźcie wygodnie i posłuchajcie…” – takimi słowami zaprosił Artystyczny Kogel Mogel z Poznania na swój kolejny koncert, który 21 października odbył się w naszej szkole. 

Dudy na żywo, grajkowie prezentujący swój kunszt muzyczny oraz strój dudziarza: skórzane wysokie czarne buty, czarne spodnie, biała koszula, czerwona katana, czerwona wstążka zawiązana pod szyją, czarny kapelusz sprawiły, że młodzi widzowie oglądali występ z ogromnym zainteresowaniem. Zachęcone prze konferansjerkę włączyły swoje głosy we wspólne śpiewanie.                                         

Niezwykła atmosfera nieznanej muzyki upłynęła szybko i radośnie! 

Chcesz więcej dowiedzieć się o dudach? Poczytaj dalej!

                                                                                         Zofia Marciniak

Do najbardziej charakterystycznych i najstarszych znanych instrumentów muzycznych
w Wielkopolsce należą z pewnością dudy. Instrumentów tych nie spotyka się w innych regionach kraju, z wyjątkiem Podhala i regionu Żywca. W Wielkopolsce jest najwięcej odmian tego instrumentu: dudy,kozioł i siesienki.

Dudy występowały w południowej i południowo-zachodniej części Wielkopolski w okolicach Jarocina, Kościana, Gostynia, Leszna, Rawicza, Ostrowa Wielkopolskiego i Szamotuł. Regionem, w którym w dalszym ciągu usłyszeć można grę na koźle, są okolice Nowego Tomyśla  i Zbąszynia. Siesienki natomiast służyły do nauki gry na dudach i koźle, budowane były tylko na potrzeby przyszłych dudziarzy.

Dudy, podobnie jak kozioł, zbudowane są z czterech zasadniczych części:

• Piszczałka melodyczna, nazywana także przebierką, ma 7 otworów palcowych, na których wygrywa się melodię. Wlot piszczałki wchodzi do komory powietrznej, która ma charakterystyczny kształt głowy kozy z rogami. Drugi koniec piszczałki wchodzi w rezonator
z drewnianym kolanem oraz metalowym kielichem, nazywanym przez dudziarzy przednim rogiem.

• Wór, nazywany także miechem, stanowi zbiornik powietrza, do którego przyczepione są oprócz przebierki pozostałe części instrumentu. Wór jest często ozdobiony wzdłuż szycia pociętym we frędzle pasem ze skóry oraz bywa pokryty czerwoną, amarantową lub zieloną podszewką.

• Piszczałka burdonowa, zwana basem lub bąkiem, składa się podobnie jak przebierka
z komory powietrznej, piszczałki ze stroikiem oraz rezonatora. Ten ostatni nazywany jest rogiem basowym, składającym się z rogowego kolana i metalowego kielicha.

• Mieszek – dymka – zbudowany jest z trzech deseczek połączonych kawałkami skóry do tzw. karku, czyli zgrubienia na końcu pierwszej dłuższej deski. Wszystkie deseczki są ruchome, tworząc rodzaj pompy.

Dudy należą do najtrudniejszych do opanowania instrumentów muzycznych, jednak ich wyjątkowy dźwięk oraz linia melodyczna stanowią niebywałe wyzwanie dla wielu muzyków. Są także instrumentem wymagającym wielkiego pietyzmu i kunsztu w trakcie ich wyrobu, do którego stosowane są różne gatunki drewna, np. śliwa, wiśnia, mahoń, a nawet heban.

Nieco innym instrumentem jest kozioł. Różnica między tymi instrumentami zawarta jest
w innej budowie piszczałki. W koźle piszczałka ma osiem otworów palcowych, o jeden otwór więcej niż w dudach, i jest również dłuższa. Także piszczałka basowa – burdonowa – jest znacznie dłuższa (nawet do 1 m). Najbardziej charakterystycznym elementem kozła jest sam wór, nazywany właśnie kozłem. Wykonany jest wyłącznie z koziej skóry
z zachowaniem włosia. Kozioł wydaje także inny dźwięk, o innej niż dudy skali.
Sztuka gry na koźle pielęgnowana jest w sposób szczególny w okolicach Zbąszynia,
w Dąbrówce Wielkopolskiej, Nądni, Nowym Kramsk oraz w samym Zbąszyniu, gdzie odbywają się „Biesiady Koźlarskie”.

W Wielkopolsce występowały różne rodzaje kapel ludowych grających do tańca w trakcie wesela. Kapele z kozłem grały niegdyś w zachodnich krańcach Wielkopolski, na południu grały dudy i skrzypce, w centralnej, północnej i wschodniej części regionu słychać było skrzypce i basy. Występowały także kapele w składzie: skrzypce oraz bębenek lub duży bęben.

Do innych instrumentów ludowych występujących w Wielkopolsce należą instrumenty strunowe: skrzypce, mazanki, basy i maryna.

Warto dowiedzieć się więcej o muzyce ludowej w Wielkopolsce!