Samorząd powiatowy odpowiada za sprawy dotyczące życia mieszkańców na obszarze powiatu, a więc przekraczające zasięg pojedynczej gminy. Wybrana w powszechnych wyborach rada powiatu wybiera zarząd i starostę, którzy są odpowiedzialni za realizację zadań. Starosta odpowiada również przed Radą Powiatu Zgierskiego za porządek publiczny i bezpieczeństwo. Do zadań samorządu powiatowego należy między innymi:

Drogi, transport zbiorowy

  • budowa, remonty dróg powiatowych
  • organizowanie sieci transportu publicznego między gminami, ustalanie cen urzędowych za bilety komunikacji publicznej (powiatowej).

Edukacja, kultura

  • budowa, utrzymanie, remonty szkół ponadpodstawowych, specjalistycznych, artystycznych, zawodowych. Powiat wypłaca pensje pracownikom tych placówek. Może też, tak samo jak gminy w przypadku szkół podstawowych, z własnych pieniędzy podnosić pensje nauczycielom ponad ustawowe limity. Władze powiatu mają wpływ na wybór dyrektora szkoły,
  • budowa i utrzymanie powiatowych bibliotek, ośrodków kultury, zespołów teatralnych czy muzycznych,
  • prowadzenie powiatowych baz sportowo-rekreacyjnych.

Zdrowie

  • finansowanie i nadzór nad funkcjonowaniem szpitali ponadgminnych, tworzenie takich placówek i prowadzenie w nich inwestycji.

Rynek pracy

  • aktywne zwalczanie bezrobocia (między innymi organizowanie robót publicznych), wypłacanie zasiłków dla bezrobotnych.

Bezpieczeństwo i porządek publiczny

  • dbałość o bezpieczeństwo publiczne na obszarze powiatu,
  • ochrona przeciwpowodziowa i przeciwpożarowa,
  • zwierzchnictwo nad powiatową komendą policji, straży pożarnej, powiatowym inspektoratem sanitarnym,
  • współpraca z administracją rządową w zapobieganiu klęsk żywiołowych,
  • opiniowanie powiatowych komendantów policji i straży pożarnej.

Pomoc społeczna

  • budowa i utrzymanie ponadgminnych domów pomocy społecznej i kierowanie osób ubiegających się o przyjęcie do domu pomocy społecznej,
  • prowadzenie powiatowych centrów pomocy rodzinie, oferujących wszechstronną pomoc i poradnictwo rodzinne,
  • organizowanie opieki w rodzinach zastępczych, pomoc w integracji ze środowiskiem wychowankom domów dziecka czy zakładów dla nieletnich,
  • współpraca z organizacjami społecznymi w sprawie pomocy osobom niepełnosprawnym.

Obsługa administracyjna, zezwolenia, nadzór

  • wydawanie zezwoleń na sprowadzanie zwłok albo szczątków ludzkich z obcego państwa
  • wydawanie zezwoleń wodno-prawnych,
  • nadzór budowlany, kontrola nad przestrzeganiem prawa budowlanego,
  • wydawanie zgody na inwestycje, które mogą wywierać niekorzystny wpływ na środowisko,
  • wydawanie koncesji na wydobycie kopalin, jeśli powierzchnia wydobycia nie przekracza 2 ha,
  • rejestracja pojazdów, wydawanie i zatrzymywanie praw jazdy, szkolenia i egzaminowanie kierowców,
  • wydawanie zezwoleń na organizowanie imprez na drogach gminnych i powiatowych,
  • wydawanie decyzji w sprawie gospodarowania nieruchomościami skarbu państwa, na przykład
  • przekształcanie użytkowania wieczystego w prawo własności,
  • nadzór ekologiczny i sanitarny.

Komunikacja

  • rejestracja pojazdów
  • wydawanie uprawnień do kierowania pojazdami
  • wydawanie zezwoleń na krajowy przewóz osób obejmujących zasięgiem Powiat Zgierski i powiaty sąsiadujące
  • wydawanie upoważnień dla SKP, uprawnień dla diagnostów oraz nadzór nad SKP
  • wydawanie zezwoleń na prowadzenie szkolenia kandydatów na kierowców i kierowców oraz nadzór nad nimi
  • wydawanie legitymacji instruktora
  • wydawanie zezwoleń na organizacje imprez sportowych, zgromadzeń i innych, oraz związanych z wykorzystaniem dróg w sposób szczególny

Budownictwo

  • wydawanie decyzji dla inwestorów o pozwolenie na budowę, zmianie sposobu użytkowania obiektu, użytkowanie obiektów, rozbiórka obiektów budowlanych, remonty obiektów
  • wydawanie zaświadczeń o samodzielności lokali mieszkaniowych i użytkowych
  • rejestracja dzienników budowy lub rozbiórki - przyjmowanie zawiadomień o rozpoczęciu robót, rejestracja książek obiektów budowlanych
  • przyjmowanie zgłoszeń m.in.: budowy ogrodzeń, reklam, obiektów malej architektury, rozbiórek i remontów obiektów budowlanych

Geodezja

  • koordynowanie uzgodnień usytuowania projektowanych sieci uzbrojenia terenu
  • prowadzenie spraw z zakresu wywłaszczeń i zwrotów wywłaszczonych nieruchomości
  • ochrona gruntów rolnych, w tym zezwalanie na wyłączenie gruntów z produkcji rolnej