Samorząd powiatowy odpowiada za sprawy dotyczące życia mieszkańców na obszarze powiatu, a więc przekraczające zasięg pojedynczej gminy. Wybrana w powszechnych wyborach rada powiatu wybiera zarząd i starostę, którzy są odpowiedzialni za realizację zadań. Starosta odpowiada również przed Radą Powiatu Zgierskiego za porządek publiczny i bezpieczeństwo. Do zadań samorządu powiatowego należy między innymi:
Drogi, transport zbiorowy
- budowa, remonty dróg powiatowych
- organizowanie sieci transportu publicznego między gminami, ustalanie cen urzędowych za bilety komunikacji publicznej (powiatowej).
Edukacja, kultura
- budowa, utrzymanie, remonty szkół ponadpodstawowych, specjalistycznych, artystycznych, zawodowych. Powiat wypłaca pensje pracownikom tych placówek. Może też, tak samo jak gminy w przypadku szkół podstawowych, z własnych pieniędzy podnosić pensje nauczycielom ponad ustawowe limity. Władze powiatu mają wpływ na wybór dyrektora szkoły,
- budowa i utrzymanie powiatowych bibliotek, ośrodków kultury, zespołów teatralnych czy muzycznych,
- prowadzenie powiatowych baz sportowo-rekreacyjnych.
Zdrowie
- finansowanie i nadzór nad funkcjonowaniem szpitali ponadgminnych, tworzenie takich placówek i prowadzenie w nich inwestycji.
Rynek pracy
- aktywne zwalczanie bezrobocia (między innymi organizowanie robót publicznych), wypłacanie zasiłków dla bezrobotnych.
Bezpieczeństwo i porządek publiczny
- dbałość o bezpieczeństwo publiczne na obszarze powiatu,
- ochrona przeciwpowodziowa i przeciwpożarowa,
- zwierzchnictwo nad powiatową komendą policji, straży pożarnej, powiatowym inspektoratem sanitarnym,
- współpraca z administracją rządową w zapobieganiu klęsk żywiołowych,
- opiniowanie powiatowych komendantów policji i straży pożarnej.
Pomoc społeczna
- budowa i utrzymanie ponadgminnych domów pomocy społecznej i kierowanie osób ubiegających się o przyjęcie do domu pomocy społecznej,
- prowadzenie powiatowych centrów pomocy rodzinie, oferujących wszechstronną pomoc i poradnictwo rodzinne,
- organizowanie opieki w rodzinach zastępczych, pomoc w integracji ze środowiskiem wychowankom domów dziecka czy zakładów dla nieletnich,
- współpraca z organizacjami społecznymi w sprawie pomocy osobom niepełnosprawnym.
Obsługa administracyjna, zezwolenia, nadzór
- wydawanie zezwoleń na sprowadzanie zwłok albo szczątków ludzkich z obcego państwa
- wydawanie zezwoleń wodno-prawnych,
- nadzór budowlany, kontrola nad przestrzeganiem prawa budowlanego,
- wydawanie zgody na inwestycje, które mogą wywierać niekorzystny wpływ na środowisko,
- wydawanie koncesji na wydobycie kopalin, jeśli powierzchnia wydobycia nie przekracza 2 ha,
- rejestracja pojazdów, wydawanie i zatrzymywanie praw jazdy, szkolenia i egzaminowanie kierowców,
- wydawanie zezwoleń na organizowanie imprez na drogach gminnych i powiatowych,
- wydawanie decyzji w sprawie gospodarowania nieruchomościami skarbu państwa, na przykład
- przekształcanie użytkowania wieczystego w prawo własności,
- nadzór ekologiczny i sanitarny.
Komunikacja
- rejestracja pojazdów
- wydawanie uprawnień do kierowania pojazdami
- wydawanie zezwoleń na krajowy przewóz osób obejmujących zasięgiem Powiat Zgierski i powiaty sąsiadujące
- wydawanie upoważnień dla SKP, uprawnień dla diagnostów oraz nadzór nad SKP
- wydawanie zezwoleń na prowadzenie szkolenia kandydatów na kierowców i kierowców oraz nadzór nad nimi
- wydawanie legitymacji instruktora
- wydawanie zezwoleń na organizacje imprez sportowych, zgromadzeń i innych, oraz związanych z wykorzystaniem dróg w sposób szczególny
Budownictwo
- wydawanie decyzji dla inwestorów o pozwolenie na budowę, zmianie sposobu użytkowania obiektu, użytkowanie obiektów, rozbiórka obiektów budowlanych, remonty obiektów
- wydawanie zaświadczeń o samodzielności lokali mieszkaniowych i użytkowych
- rejestracja dzienników budowy lub rozbiórki - przyjmowanie zawiadomień o rozpoczęciu robót, rejestracja książek obiektów budowlanych
- przyjmowanie zgłoszeń m.in.: budowy ogrodzeń, reklam, obiektów malej architektury, rozbiórek i remontów obiektów budowlanych
Geodezja
- koordynowanie uzgodnień usytuowania projektowanych sieci uzbrojenia terenu
- prowadzenie spraw z zakresu wywłaszczeń i zwrotów wywłaszczonych nieruchomości
- ochrona gruntów rolnych, w tym zezwalanie na wyłączenie gruntów z produkcji rolnej