Cały obszar gminy Błaszki objęty jest ochroną archeologiczną. Na jej terenie odnaleziono liczne narzędzia ceramiki ludowej oraz wiele grobowców. Wśród znalezisk najsłynniejsza jest piękna waza z miejscowości Łubna odnaleziona w kurhanie z kultury trzcinieckiej.
Najstarsze znaleziska odkryte na terenie gminy Błaszki pochodzą z osadnictwa w okresie 10000-1700 lat p.n.e. Ślady osadnictwa pochodzą z końcowej fazy starszego okresu epoki kamienia (paleolitu) oraz ze środkowego okresu epoki kamienia (mezolitu). Wiążą się z odkryciami w miejscowości Kije na wzgórzu-wydmie, nad dawnym korytem nie istniejącej dziś rzeki (gospodarstwo Józefa Trzeciaka*). Wśród wykopalisk odnaleziono kilkanaście słupków krzemiennych, krzemień narzutowy. Obecnie znaleziska znajdują się w Muzeum w Sieradzu (5.V.1959).
Wśród narzędzi neolitycznych (od ok. 4000 r. p.n.e. do ok. 1700 r. p.n.e.) na terenie gminy Błaszki odnaleziono siekierkę w Jasionnej. Siekierka została wykonana z surowca nie występującego na terenie powiatu sieradzkiego z tzw. krzemienia „pasiastego”. Surowiec prawdopodobnie pochodził z neolitycznej kopalni znajdującej się w Krzemionkach, pow. Opatów.
Inne znaleziska z okresu neolitu:
Gruszczyce – odnaleziono znaleziska luźne z epoki kamienia.
Jasionna – odnaleziono na polu p. Gutowskiego siekierę czworoboczną z grubym obuchem wykonaną z krzemienia pasiastego. Pochodzi ona z epoki kamienia neolit, prawdopodobnie z kultury amfor kulistych. Zbiory znajdują się w Sieradzu nr inw. 38.
Kije – odnaleziono na wzgórzu-wydmie, nad dawnym korytem nieistniejącej dziś rzeki, koło gospodarstwa J. Trzeciaka kilkanaście odłupków krzemiennych (krzemień narzutowy) z epoki kamiennej. Informacje na temat badań powierzchniowych znajdują się w Muzeum w Sieradzu (5.V.1959).
Kopacz – odkryto znaleziska luźne m.in. na wydmach przy drodze z Kopacza do Włocina, między tą drogą a gospodarstwem J. Piórkowskiego. Odnaleziono 85 ułamanych naczyń zdobionych i niezdobionych, ułamki pucharów, fragmenty kolankowatego ucha, fragmenty den, a także kawałek polepy. Znaleziska pochodzą z epoki kamienia – neolit z kultury pucharów lejkowatych. Były to badania urzędowe (powierzchniowe) przeprowadzone przez Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi (27.VII.1946 r.), w którym również można uzyskać informacje na temat znalezisk. Z kultury ceramiki sznurowej (neolit lub początek epoki brązu) odnaleziono ułamki naczyń zdobionych ornamentem sznurowym oraz toporek kamienny z asymetrycznym ostrzem. Znaleziska te również znajdują się w Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Łodzi nr inw. 1946/560 1946/564. W Kopaczu odnaleziono również małą siekierkę dwuścienną gładzoną przy ostrzu wykonaną z krzemienia woskowo-czekoladowego. Pochodzi ona z okresu neolitu prawdopodobnie kultury ceramiki sznurowej. Informacje takie pochodzą z notatek H. Ząbkiewicz-Koszańskiej. Przed II wojną światową zbiory znajdowały się w Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Łodzi. Dwie siekierki kamienne prawdopodobnie z kultury neolitu odnaleziono na wzgórzu piaszczystym należącym do p. Piotrowskiego (byłego właściciela Kopacza).
Kurek (Jasionna) – odnaleziono kilkanaście nieregularnych odłupów i skrobacz krzemienny pochodzący z epoki kamienia. Odkryto 300 m na zachód od zakrętu drogi Chajew-Jasionna. Były to badania powierzchniowe Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi w 1946 r. i tam też znajdują się znaleziska (nr inw. 1946/464).
Z II epoki brązu (1500-1300 p.n.e.) pochodzą znaleziska w miejscowości Łubna.
Epoka brązu podzielona była na 5 okresów:
I okres epoki brązu 1700 do 1500 p.n.e.
II okres epoki brązu 1500 -1300 p.n.e.
III okres epoki brązu 1300-1100 p.n.e.
IV okres epoki brązu 1100-900 p.n.e.
V okres epoki brązu 900-700 p.n.e.
Brąz wytwarzany był ze stopu miedzi i cyny, arsenu lub antymonu. Między 1700 a 1300 rokiem p.n.e. na omawianych terenach brąz rzadko występuje. Ludność żyje podobnie jak w okresie neolitu, mają te same wierzenia religijne. Nie zmieniły się także stosunki społeczno-gospodarcze. Trwało wtedy osadnictwo późnoneolitycznych kultur, przede wszystkim kultury ceramiki sznurowej.
Badania archeologiczne były prowadzone przez Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi. Znaleziono na terenie Łubnej cmentarzysko kurhanowe z grobami szkieletowymi tzw. kultury trzcinieckiej. Grupa 27 kurhanów została dokładnie zbadana, a znaleziony materiał pozwala w dużej mierze odtworzyć życie mieszkańców tego terenu w okresie 1500-1300 p.n.e. Teren ten ma znaczenie naukowe, dlatego na tym miejscu utworzono Rezerwat Archeologiczny. Wszystkie kurhany z Łubnej, jako wyjątkowy obiekt archeologiczny, zostały po zbadaniu zrekonstruowane na podstawie planów wykonanych w czasie badań.
W grobach odnaleziono broń wykonaną z krzemienia w postaci sercowatych grocików do strzał i małego, krzemiennego grotu oszczepu, oraz masa odpadów krzemiennych, tzw. okrzesków, wskazuje na to, ze krzemień jako surowiec do wyrobu narzędzi odgrywał istotną rolę. Okrzeski krzemienne wskazują na prymitywniejsze niż w neolicie obrabianie kamieni, na pewne zwyrodnienie techniki obróbki krzemieni. Przyczyną tego faktu było to, że brąz jako nowe tworzywo służące do wyrobu narzędzi zaczyna coraz bardziej zastępować kamień. W grobach odnaleziono metalowy sztylet brązowy i dużą ilość brązowych ozdób tj.: szpile do spinania szat, bransolety, naramienniki, kolczyki i wisiorki. Odnaleziono trzy złote pierścienie z drutu okrągłego o tzw. powrotnym zwoju. Najprawdopodobniej znaleziska pochodziły z grobu dziewczynki – wskazuje na to mleczny ząbek znaleziony w grobie. Nosiła ona złote pierścionki nasunięte na warkocze – dwa po boku, a jeden większy na warkocz z tyłu. Złoto i srebro było już znane wraz z miedzią w końcu młodszej epoki kamienia, jednak wyroby ze złota na naszych terenach należą do rzadkości. Odnalezione złote pierścienie i niektóre wyroby z brązu wykazują powiązania z terenami południowymi oraz obecnych Węgier, Czech i Austrii. Miejscowość Łubna jest przykładem jak poszukiwania nowego źródła surowca powodują rozszerzenie kontaktów handlowych na coraz dalsze tereny.
Liczne naczynia i fragmenty naczyń znajdowane na terenie cmentarzyska w Łubnej są wykonane „z wolnej ręki”, tj. bez użycia koła garncarskiego. Glina do wyrobu naczyń była odchudzona dodatkiem tłucznia z rozprażonych i zalanych wodą kamieni. Ulepione z wałków naczynia po wysuszeniu wygładzano starannie na całej powierzchni i zdobiono rzędami żłobków poziomych, przerywanych w jednym lub w trzech miejscach pionowymi rzędami żłobków lub dołków. Najpiękniejsze naczynie kultury trzcinieckiej pochodzi z Łubnej. Jest to pięcioboczna waza na nóżce, której pięć guzików jest obwiedzione szerokimi łukami. W kurhanach i na ich powierzchni odnaleziono także masę ułamków naczyń z ornamentem sznurowym. Najprawdopodobniej są to ślady stypy pogrzebowej. Na tworzenie kultury trzcinieckiej dużą rolę odegrała ludność kultury ceramiki sznurowej. Kultura trzciniecka powstała ze zmieszania się pierwiastków dawniejszych kultur – kultury ceramiki sznurowej z kulturą pucharów dzwonowatych oraz z kulturą praugrofińską. W grobach odnaleziono wiele naczyń (prawdopodobnie z pokarmem dla zmarłych) o kształtach mis, pucharów, dzbanów. Analiza znalezisk pozwala przypuszczać, że ludność kultury trzcinieckiej spożywała dużą ilość pokarmów w postaci płynów. Niektóre naczynia, szczególnie duże z listwami i zgrubiałymi krawędziami służyło do przechowywania mleka. Na wydmach piaszczystych znajdowano ślady koczowisk. Można sądzić, że część członków rodów zajmujących się pasaniem bydła, zakładała obozowiska w pobliżu pastwisk oddalonych od rodzinnych osad.Przeprowadzone badania językoznawcze pozwalają przypuszczać, że grupy plemion kultury trzcinieckiej i współczesnej jej przedłużyckiej, położonej na zachód od niej (Śląsk Dolny, zachodnia część Wielkopolski) mówiły już językami „prasłowiańskimi”.
Od roku 1300 do 150 p.n.e. trwa kultura łużycka. Gmina Błaszki leży na skraju terenu grupy wschodnio-wielkopolskiej i styka się głównie z grupą górnośląsko-małopolską oraz środkowopolską. Na terenie gminy i miasta Błaszki odnaleziono narzędzia z kultury łużyckiej m.in. w miejscowości:
Brończyn – odkryto cmentarzysko, na którym odnaleziono naszyjnik i szczątki naszyjnika z brązu. Znalezisko pochodzi z epoki łużyckiej okresu halsztackiego. Zbiory znajdują się w Muzeum w Poznaniu (1925 – 469/470)
Cienia – na polu Balcerzaka lub Wietrzyka odnaleziono popielnicę jajowatą z cmentarzyska. Pochodziła ona z wczesnego okresu lateńskiego z grobów kloszowych. Zbiory znajdują się w Muzeum Archeologicznym w Łodzi 91939 -1936/39)
Gruszczyce – cmentarzysko okresu halsztackiego, kultury łużyckiej, groby skrzynkowe z epoki brązu
Kopacz – wykopaliska odnalezione na polu-wydmie. Odnaleziono tutaj grzechotkę glinianą.
W okresie od I w p.n.e. do V w. n.e. przez gminę Błaszki najprawdopodobniej przebiegał “szlak bursztynowy” – droga wiodąca od pogranicznych miast naddunajskich rzymskiego państwa przez Bramę Morawską, Śląsk, część Wielkopolski (m.in. Kalisz) i kujawy w kierunku Wisły, a wzdłuż niej do Bałtyku. Był on nie tylko droga handlu wewnętrznego.
Na wczesny okres wpływów rzymskich (I-II i ewentualnie III w. n.e.) datowane jest cmentarzysko we Włocinie. W tych zniszczonych grobach odnaleziono wiele zabytków. Przeważająca ilość stanowisk archeologicznych w powiecie sieradzkim to cmentarzyska. Ludność kultury grobów jamowych paliła zmarłych, grzebiąc spalone kości w popielnicach, często obsypanych szczątkami stosu, bądź też wsypując je wraz z resztkami stosu do jamy grobowej. Czasem zdarza się, że na cmentarzyskach chowano zmarłych nie spalonych.
Z omawianego okresu odnaleziono ślady osady w miejscowości Cienia Wielka. Jednak znaleziska te nie do końca zostały zbadane. Przeprowadzono jedynie badania powierzchniowe i sondażowe.
Zródła: Z. Neymanowa [red.],Studia i materiały do dziejów Ziemi Sieradzkiej, tom I, Muzeum w Sieradzu, Łódź 1962