Potrzeby psychiczne dzieci

 

Bardzo ważne w życiu człowieka, a przede wszystkim w życiu dziecka są potrzeby psychiczne. W okresie, gdy dziecko jest małe, troska o jego zdrowie i rozwój fizyczny wysuwają się na plan pierwszy i zdarza się, że bez reszty, absorbują rodziców, którzy zdają się nie dostrzegać potrzeb psychicznych. A niezaspokajanie ich ma ogromnie ujemny wpływ na rozwój psychiczny i fizyczny dziecka.

 

Do najważniejszych potrzeb psychicznych należą:

    • potrzeba bezpieczeństwa - klimat pogody i spokoju, życzliwości i poszanowania godności osobistej w rodzinie, to podstawowy warunek dla normalnego rozwoju psychicznego dziecka. Poczucie bezpieczeństwa zależy też od samooceny. Niska samoocena powoduje rezygnację z osiągnięcia zamierzonego celu. Słowa akceptacji i uznania słyszane przez dziecko od najmłodszych lat stanowią czynnik ogromnie ważny dla kształtowania się stosunku dziecka do świata, do siebie samego (dla jego przyszłej samooceny), a także dla zaspokojenia jego potrzeby bezpieczeństwa. Aby samoocena dziecka była pozytywna musi ono przekonać się, że umie poradzić sobie w różnych sytuacjach, że potrafi – odpowiednio do wieku – przezwyciężać przeszkody i trudności. Musi więc mieć okazję do samodzielnego, odpowiedzialnego działania. Dlatego też nadmierna troska ze strony rodziców, otoczenia, nadopiekuńcza postawa wobec dziecka nie sprzyja wytworzeniu się dodatniej samooceny, ani wiary we własne możliwości. Nadopiekuńcza postawa dorosłych, wyręczanie dziecka, nie wdrażanie go do samodzielności powodują, że jest ono mniej sprawne i mniej zaradne od swoich rówieśników. Niektórzy rodzice przejawiają rygorystyczny stosunek do dziecka. Stawiają mu wymagania nadmiernie wysokie, przekraczające jego możliwości. Powoduje to stałe napięcie, postawy lękowe, zaburzające poczucie bezpieczeństwa np.: rodzice wymagają bardzo dobrych osiągnięć w szkole, a nie każde dziecko jednak stać na takie osiągnięcia,
    • potrzeba poznawcza - w żadnym okresie życia człowieka potrzeba poznania świata, nie przejawia się w sposób tak żywy jak we wczesnym dzieciństwie. Małe dziecko pragnie zobaczyć, usłyszeć, dotknąć, polizać, sprawdzić co jest w środku. W związku z tym częstokroć naraża się na przykre i bolesne przeżycia parzy się, kaleczy, spada. Te nieprzyjemne doświadczenia tylko na krótko powstrzymują jego aktywność poznawczą. Małe dzieci zadają dorosłym niezliczone pytania, czasem zabawne, czasem zadziwiające wnikliwością. Zadaniem dorosłych jest umożliwienie dziecku zaspokojenia potrzeby poznawczej, ułatwienie poznania świata. Konieczne jest stawianie dziecka w nowych sytuacjach: zabieranie na wycieczki, wysyłanie do sklepu, do przyjaciół,
    • potrzeba aktywności - każde zdrowe, normalnie rozwijające się dziecko cechuje aktywność, ruchliwość. Potrzebę aktywności dziecko zaspokaja w zabawie. Zabawy podejmuje z własnej chęci. U dziecka aktywność jest jednym z najważniejszych czynników rozwoju. Wykonując różnorodne czynności dziecko ćwiczy swoje narządy ruchu, swoją zdolność spostrzegania i myślenia, gromadzi doświadczenia, uczy się. Zapewniając warunki do zabawy, do realizacji zainteresowań i zamiłowań zapewniamy dzieciom w wieku przedszkolnym i  zaspokojenie potrzeby aktywności. Dziecko musi mieć miejsce do zabawy i nauki. Nie trzeba się bać, że dziecko naśmieci, zepsuje, zburzy idealny porządek. Należy kupować dzieciom odpowiednie narzędzia i materiały np.: do majsterkowania, różne zabawki – dostosowane do wieku dziecka, a także ciekawe książki. W zabawach i działalności dziecka powinni uczestniczyć dorośli. Powinni pomagać, pokazywać różnorodne czynności, objaśniać. Oczywiście nie należy wyręczać dziecka np.: nie odrabiać lekcji za dziecko. Praca, pomoc dorosłym sprawia dziecku ogromną satysfakcję, czuje się dumne, że podało, przyniosło, posprzątało, usłużyło. Możliwości dziecka rozszerzają się, dziecko staje się coraz silniejsze, sprawniejsze, coraz bardziej samodzielne. Równocześnie zaś, ponieważ zaczyna działać na rzecz innych, czuje się potrzebne, akceptowane,
    • potrzeba samodzielności - już  małe dziecko woła „ ja sam”. Nieco starsze dziecko jest dumne , gdy wysyłamy je do kiosku po gazetę lub do sklepu po zakupy. Stopniowo rozszerza się zakres wykonywanych czynności i podejmowanych decyzji. Dziecko wybiera sobie ubranka, w szkole chce siedzieć z wybranym kolegą, pragnie dysponować swoim czasem wolnym. Przeważnie dzieci w wieku przedszkolnym  napotykają niechęć dorosłych do zaspokajania potrzeby samodzielności. Dzieje się tak, dlatego, ponieważ dorosłym jest brak przeważnie cierpliwości, brak czasu. Wolą, więc sami zrobić coś za dziecko, szybciej i sprawniej. Nierzadko mamy i babcie są nadopiekuńcze i też hamują samodzielność dzieci, wyręczając je z różnych powodów. Stale wyręczane dziecko nie zaspokaja swojej potrzeby samodzielności. Potrzeba ta nie tylko się nie rozwija, lecz ulega osłabieniu, ograniczeniu. Dziecko przywykłe w domu do nieustannego wyręczania, nie rozwija swojej potrzeby samodzielności i oczekiwać będzie pomocy. Nie wyręczajmy  nigdy dziecka w tym, co może ono wykonać samo,
    • potrzeba kontaktu - potrzebę tą dziecko przejawia od najwcześniejszych chwil swojego życia. Najpierw jest to chęć przebywania z matką. Potrzeba kontaktu i przynależności zaspokojona jest, gdy dziecko jest kochane, otoczone przez rodziców troskliwą opieką. Jeśli natomiast rodzice nie potrafią zapewnić mu miłości, staje się lękliwe, niepewne i samo nie umie kochać. To najbliższe otoczenie kształtuje w nim takie uczucia jak: miłość ,współczucie, lecz także i takie jak: nienawiść, zazdrość, niechęć do ludzi. Dziecko potrzebuje kontaktów z osobami bliskimi i kontaktów przelotnych, powierzchownych z innymi ludźmi. Dla dziecka w  wieku przedszkolnym rówieśnicy są przede wszystkim towarzyszami zabaw, kolegami. U dzieci w tym wieku występuje jeszcze duża potrzeba bliskiego kontaktu z dorosłymi, matką, ojcem, panią w przedszkolu,
    • potrzeba przynależności - Z potrzebą kontaktu ściśle wiąże się potrzeba przynależności – stała więź uczuciowa z kimś, na kogo zawsze można liczyć, kogo na pewno się nie straci. Rodzina w najpełniejszy sposób zaspokaja tą potrzebę. Potrzeba przynależności do rodziców bardzo silnie występuje u małego dziecka. Rodzina nie jest jedyną grupą do której człowiek przynależy. W  wieku przedszkolnym dzieci przejawiają już wyraźną potrzebę przynależności do grupy  przedszkolnej , do ,,paczki koleżeńskiej’’,
    • potrzeba posiadania - Nie tylko dorośli, ale i dzieci pragną mieć różne przedmioty dla samej przyjemności ich posiadania. Przedmioty te służą do zaspokajania różnych  potrzeb biologicznych i psychicznych. Przez przedmioty, dzieci zaspokajają potrzebę uznania, potrzeby estetyczne, a także potrzebę posiadania. Potrzeby posiadania nie należy nadmiernie rozwijać, rozbudzać i umacniać. Nie uczyć posiadania dla samego posiadania. Uczyć natomiast rozsądnego użytkowania swoich rzeczy, właściwego stosunku do posiadanych przedmiotów, cieszyć się z posiadanych rzeczy, ale nie uczmy wychwalania się nimi. Chodzi o to, by dziecko nie mierzyło wartości człowieka na podstawie tego co posiada. Uczmy natomiast dzielenia się posiadanymi przedmiotami. Należy też uczyć dzieci gospodarować pieniędzmi, by bezmyślnie ich nie wydawały.  Dziecko potrzebuje  nie tylko poszanowania własności osobistej, ale i poszanowania jego praw.

 

Bibiografia:

Filipczuk H., Potrzeby psychiczne dzieci i młodzieży, Instytut Wydawniczy CRZZ, 1980.

Przetacznik-Gierowska M., „Psychologia rozwoju człowieka. Rozwój funkcji psychicznych”, PWN, 2004.