Odpowiedź na pytanie 28:
Porajmos (z romskiego „pochłonięcie”, również Samudaripen, Kali Traš) – eksterminacja Cyganów (Romów i Sinti) przez III Rzeszę. Miała ona podobnie masowy i bezwzględny charakter, jak planowe mordowanie Żydów, nazwane holocaustem.

Odpowiedź na pytanie 27:
Wieczorem 2 lipca 1947 roku na pustyni w amerykańskim stanie Nowy Meksyk, nieopodal miasta Roswell, miał rozbić się niezidentyfikowany obiekt latający.
Bliskie spotkanie?
Incydent w Roswell był poprzedzony bardzo licznymi obserwacjami UFO (unidentified flying object - z ang. niezidentyfikowany obiekt latający) na terenie całych Stanów Zjednoczonych. Obiekty wykrywano zwłaszcza w pobliżu baz wojskowych.
2 lipca 1947 roku miała miejsce przełomowa obserwacja. Dan Wilmot wieczorem dostrzegł na niebie szybko przemieszczający się obiekt, który wyglądał jak dwa talerze zwrócone wewnętrzną stroną ku sobie.
Następnego dnia miejscowy rolnik William Brazel znalazł na polu wiele dziwnych przedmiotów, nieprzypominających niczego, co mogło zostać stworzone na Ziemi. Były porozrzucane na obszarze o długości kilometra. Zawiadomił o znalezisku szeryfa, który następnie poinformował dowództwo 509. Dywizjonu Bombowego w Roswell. Wojsko otoczyło teren z podejrzanymi szczątkami i rozpoczęło poszukiwania.
W okolicach zaczęły rozprzestrzeniać się plotki o katastrofie statku kosmicznego. 8 lipca 1947 roku rzecznik prasowy pobliskiej bazy wojsk powietrznych potwierdził lokalnej gazecie "Roswell Daily Record" informację o odnalezieniu wraku latającego spodka.
Oficjalne wyjaśnienia
Armia już następnego dnia zdementowała te pogłoski. Na konferencji prasowej generał Roger Ramey przekazał mediom informację, że rzekomy kosmiczny obiekt jest jedynie balonem meteorologicznym. Na potwierdzenie swoich słów pokazał jego szczątki.
Być może stworzenie plotki o spotkaniu z kosmitami miało na celu przykrycie rzeczywistych kulis wydarzenia, których odsłonięcia obawiali się Amerykanie. W tym czasie wojsko Stanów Zjednoczonych prowadziło badania w ramach projektu o kryptonimie "Mogul".

Miał on na celu stworzenie systemu śledzenia sowieckich prób jądrowych za pomocą balonów atmosferycznych wyposażonych w czułe mikrofony, które były w stanie wykryć fale dźwiękowe powstające po wybuchu bomby atomowej. Armia Stanów Zjednoczonych ujawniła te informacje w 1995 roku.
– Tego, co się wydarzyło tak naprawdę, nikt nie wie. Żadne wytłumaczenie, które pojawiło się do tej pory, nie jest brane zbyt serio, natomiast są niepokojące miłośników UFO doniesienia, że całe zamieszanie zostało wykreowane przez armię Stanów Zjednoczonych – mówił Jan Stradowski, szef działu naukowego czasopisma "Focus", w audycji Wiesława Molaka z cyklu "Lato z Radiem". – Są sygnały, że miało to zamaskować istnienie poligonu, na którym testowano różne wynalazki wojskowe. Przez informacje i plotki o UFO nikt nie brał na poważnie tego, co się tam działo, więc łatwo było odciągnąć uwagę od innych zjawisk.

Odpowiedź na pytanie 26:
Powstanie zabajkalskie 1866, bunt zesłańców polskich (ponad 700 osób) skierowanych do budowy bajkalskiej drogi obwodowej.
Poprzedzone zostało spiskiem zawiązanym 1865. Spiskowcy zakładali, że pokonają straże wojskowe i przedrą się do Chin. Nad całością przygotowań czuwał N. Celiński, wspomagany przez K. Arcimowicza, L. Eliaszewicza, W. Kotkowskiego, J. Rejnera, G. Szaramowicza i E. Wrońskiego.
Powstanie rozpoczęło się 24 VI 1866. Zesłańcy zdobyli broń i konie, utworzyli 2 oddziały konne i piechotę. Po nierównej bitwie z wojskami rosyjskimi zrozumieli, że dotarcie do Chin jest niemożliwe i ukryli się w tajdze. Przywódcy (Celiński, Eliasiewicz, Kotkowski, Rejner, Szaramowicz) zostali ujęci, sądzeni w Irkucku i skazani na karę śmierci.

Odpowiedź na pytanie 25:
Katastrofa tunguska – wydarzenie z 30 czerwca 1908 roku, które miało miejsce w tajdze w środkowej Syberii nad rzeką Podkamienna Tunguzka, na północ od jeziora Bajkał na obszarach niezamieszkanych. Zgodnie z wynikami badań z roku 2013 nastąpiła tam eksplozja, za którą odpowiedzialna była asteroida o wielkości wieżowca, poruszająca się z prędkością ok. 15 km/s i która rozpadła się na części na wysokości ok. 10 km ponad powierzchnią ziemi.
Eksplozja, do której wówczas doszło, powaliła drzewa w promieniu 40 km, widziana była w promieniu 650 km, słyszana w promieniu 1000 km, niezwykle zaś silny wstrząs zarejestrowały wówczas sejsmografy na całej Ziemi, a wreszcie – dzięki szczególnemu położeniu Słońca w okresie przesilenia letniego, wskutek odbijania światła przez pył, będący efektem eksplozji – w wielu europejskich miastach zaobserwowano zjawisko „białej nocy”. Uderzenie było tak silne, że ówczesne rosyjskie magnetometry pokazywały w jego rejonie drugi biegun północny.
Jest wiele niejasności dotyczących tej katastrofy, które nie pozwalają na wyciągnięcie jednoznacznych wniosków. Wciąż do końca nie wiadomo, co wywołało tak potężny wybuch. Niektóre źródła podają, że było to ciało niebieskie, które leciało z prędkością ok. 1,3 km/s z południowego wschodu w kierunku północno-zachodnim i eksplodowało w odległości 65 km na zachód ówczesnej faktorii Wanawara, na wysokości kilku kilometrów nad powierzchnią Ziemi. Inną niewyjaśnioną zagadką są różne relacje świadków z rejonu rzeki Angara oraz z rejonu rzeki Dolna Tunguzka; relacje te mówią m.in. o różnych kierunkach przemieszczania się obiektu oraz o różnym czasie, w którym obiekt został zaobserwowany. Świadkowie z okolic Angary mówią o wczesnym ranku, Dolnej Tunguzki – o popołudniu. Kolejną tajemnicę stanowi fakt istnienia trzech wywałów drzew na terenie katastrofy, co także zdaje się potwierdzać, iż katastrofa tunguska nie była dziełem jednego obiektu. Obiekty te mogły mieć do 50 m średnicy.

* Dla zainteresowanych wydarzeniem:
film ,,Katastrofa tunguska” https://www.youtube.com/watch?v=Z-EQKoT9ljw

Odpowiedź na pytanie 24:
Rongorongo pismo używane dawniej do zapisu prawdopodobnie języka rapanui używanego na Wyspie Wielkanocnej. Do czasów współczesnych zachowało się 25 artefaktów z napisami wyrytymi pismem rongorongo. Pismo zawiera nieco ponad 600 unikalnych znaków.

Odpowiedź na pytanie 23:
Ichthys pisany też ichtys – w języku starogreckim oznacza „ryba” (ἰχθύς, ΙΧΘΥΣ). Jest znakiem pierwszych chrześcijan i symbolizuje Jezusa Chrystusa. To akrostych, czyli słowo, które można utworzyć z pierwszych liter wyrazów w zdaniu. Ichthys (ΙΧΘΥΣ) składa się ze starogreckich słów:
ΙΗΣΟΥΣ, Ἰησοῦς (Iēsoûs) – Jezus
ΧΡΙΣΤΟΣ, Χριστὸς (Christós) – Chrystus
ΘΕΟΥ, Θεοῦ (Theoû) – Boga
ΥΙΟΣ, Υἱὸς (Hyiós) – Syn
ΣΩΤΗΡ, Σωτήρ (Sōtér) – Zbawiciel

Odpowiedź na pytanie 22:
Hugh O’Flaherty (ur. 28 lutego 1898 w Lisrobin, zm. 30 października 1963 w Cahersiveen) − irlandzki ksiądz, urzędnik Kurii Rzymskiej, który ocalił około 4000 żołnierzy (podaje się też liczbę 6500) alianckich i Żydów w Watykanie podczas II wojny światowej, prałat.
* W 1967 ukazała się książka Josepha Petera Gallaghera ,,Purpura i czerń: prawdziwa historia monsiniora Hugh O’Flaherty’ego, bohatera watykańskiego podziemia”.
W 1983 powstał film telewizyjny Purpura i czerń z Gregorym Peckiem w roli głównej, w którym zostały przedstawione losy O’Flaherty’ego od zajęcia Rzymu przez Niemców aż do wyzwolenia miasta przez wojska alianckie.

Odpowiedź na pytanie 21:
Bronisław Piotr Piłsudski herbu Piłsudski (ur. 21 października/ 2 listopada 1866 w Zułowie, zm. 17 maja 1918 w Paryżu) – polski zesłaniec, etnograf, zajmujący się ludami i kulturami Dalekiego Wschodu, głównie ludem Ajnów, który obserwował na Sachalinie, a później na wyspie Hokkaido. Był bratem Józefa, Adama, Jana i Kazimierza.
Od 1874 mieszkał w Wilnie, gdzie 3 lata później wstąpił do gimnazjum. Razem z bratem Józefem organizowali kółko samokształceniowe Spójnia. Po śmierci matki (1884) w 1886 wyjechał do Petersburga, gdzie zdał egzamin na bakałarza i wstąpił na Wydział Prawa miejscowego uniwersytetu.

W 1887 został wciągnięty w przygotowania Woli Ludu do zamachu na cesarza Aleksandra III. Wśród zamachowców znajdował się między innymi Aleksander Uljanow (starszy brat Włodzimierza, znanego potem jako Lenin), po procesie stracony. Po dekonspiracji spisku Bronisław (którego podczas przesłuchań wydał Michał Kanczer) został skazany na karę śmierci, zamienioną na 15 lat katorgi i zesłany na wyspę Sachalin. Na Sachalinie w 1891 poznał Lwa Sternberga, znanego już etnografa, który także przebywał na zesłaniu. W 1896 ukazała się jego praca o obserwacjach klimatycznych. Został wówczas wysłany z misją meteorologiczną na południową część wyspy, gdzie zetknął się z Ajnami.

Po 10 latach zesłania reszta wyroku została zamieniona na nakaz osiedlenia się bez prawa opuszczania rosyjskiego Dalekiego Wschodu. Trzy lata później otrzymał od cesarskiej akademii nauk propozycję udania się na badania kultury Ajnów, Gilaków (Niwchów), Oroków i Mangunów na Sachalinie. W tym samym roku osiedlił się – już jako wolny człowiek – w wiosce Ai, gdzie ożenił się z Shinhinchou (Chuusamma, Ciuusamma), krewną wodza Bafunke Kimury, która urodziła mu syna o imieniu Sukezō i córkę Kyō.

Synem Sukezō Kimura (jap. 木村 助造, Kimura Sukezō) (ur. 14.02.1903 na Sachalinie, zm. 5.06.1971 w mieście Furano na Hokkaido) jest Kazuyasu Kimura (jap. 木村 和保, Kimura Kazuyasu). Wnuk Bronisława Piłsudskiego Kazuyasu Kimura mieszka i pracuje w Japonii, posiada firmę FC Engineering w Jokohamie. Ma żonę i trzy córki, najstarsza córka ma na imię Kanako.
Obecnie w Japonii mieszka kilkanaście osób potomków Bronisława Piłsudskiego. Potomkowie Kyō Kimury mieszkają na Hokkaido, potomkowie Sukezō Kimury mieszkają w Jokohamie.

W 1903 wraz z innym zesłańcem, pisarzem Wacławem Sieroszewskim, udał się na badania kultury Ajnów na wyspie Hokkaido. Jednym z efektów jego pracy są unikatowe nagrania dźwiękowe zarejestrowane na 100 wałkach woskowych. Obecnie można je oglądać w Centrum Kultury i Techniki „Manggha” w Krakowie. Na początku lat 80. XX w. wałki te zostały wypożyczone z Polski przez Japończyków, a firma SONY skonstruowała specjalny laserowy odpowiednik urządzenia do ich odczytu (fonografu Edisona), dzięki któremu udało się po wielu latach znów usłyszeć zapisane na nich dźwięki. Są to jedyne znane nagrania języka Ajnów z tamtego okresu.

Jego dorobkiem jest stworzenie słowników, w których przetłumaczył ponad 10 tys. słów z języka ainu, 6 tys. z języka gilackiego oraz 2 tys. z języka orockiego i języka Mangunów, oraz bogate opisy ich kultury i obyczajów, w tym także kultury muzycznej, spisał wiele podań i legend tych kultur oraz wykonał ok. 300 fotografii, na których utrwalał głównie typy mieszkających tam ludzi. Utrwalił fonograficznie pieśni i mowę Ajnów, w swej pracy posługiwał się też kamerą filmową. Spuścizna rękopiśmienna i fotograficzna Bronisława Piłsudskiego znajduje się w Zbiorach Specjalnych Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie.

Po wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej w 1906 znalazł się w Japonii, gdzie zaprzyjaźnił się z japońskim pisarzem i poetą Shimeiem Futabateiem. Efektem tej znajomości było zawiązanie Towarzystwa Japońsko-Polskiego i pierwszej wymiany kulturalnej pomiędzy oboma krajami. Do jego przyjaciół i współpracowników należeli także polityk Shigenobu Ōkuma, antropolog i etnolog Ryūzō Torii oraz działacz socjalistyczny Sen Katayama. Shimei Futabatei wspominał, że Piłsudski był dla niego dziwakiem o dobrym sercu i niewinności dziecka, który na każdym kroku z ekscytacją podkreślał, że musi zrobić coś by pomóc Ainu, że to jego przeznaczenie – i to mimo faktu, że nie miał grosza przy duszy.

Do Europy przybył przez Stany Zjednoczone w 1906 i zamieszkał w Krakowie. Później przeprowadził się do Zakopanego i prowadził badania etnograficzne Podhala. Po wybuchu I wojny światowej wyjechał do Szwajcarii, włączając się w nurt działalności niepodległościowej. Pod koniec 1917 wyjechał do Paryża, gdzie w 1918 utonął w Sekwanie. Podejrzewa się, że była to śmierć samobójcza, związana z depresją, zdiagnozowaną przez dr. Józefa Babińskiego.
Uroczystości pogrzebowe odbyły się 29 maja 1918 na cmentarzu Les Champeaux w Montmorency pod Paryżem, gdzie do dziś znajduje się grób Bronisława Piłsudskiego.

Odpowiedź na pytanie 20:
Musashi Miyamoto (jap. 宮本 武蔵 Miyamoto Musashi, ur. prawd. 1584, zm. 13 czerwca 1645) – nazywany ”Świętym Miecza”, jest najsławniejszym szermierzem i najbardziej znanym japońskim samurajem, twórcą szkoły walki dwoma mieczami. Był także malarzem, poetą i rzemieślnikiem.