Obecny późnogotycki kościół w Witowie jest wymurowany z cegły tzw. zendrówki. Wzniesiono go w 1. połowie XV w. Kościół jest jednonawowy, z węższym i niższym prezbiterium zamkniętym wielobocznie. Był przebudowywany w latach 1546-47. Nawa kryta sufitem, prezbiterium dwoma przęsłami gotyckiego sklepienia krzyżowo-żebrowego o gładkich zwornikach, z żebrami dołem ściętymi, bez wsporników. Zakrystia sklepiona kolebkowo. Otwór tęczowy ostrołukowy, nad nim krucyfiks barokowy z XVIII w. Z zewnątrz ściany są opięte szkarpami uskokowymi. W prezbiterium są gotyckie, wąskie, ostrołukowe okna. Okienko w zakrystii jest kwadratowe, pochodzi z XVI w. Strzelisty, dwuspadowy, gontowy dach, który wieńczy kamienna sygnaturka.

Ołtarz główny późnobarokowy pochodzi z 2. ćwierci XVIII w. z obrazami Świętej Trójcy i św. Mikołaja, a dwa rokokowe ołtarze boczne pochodzą z 2. połowy XVIII w. Znajdują się w nich wizerunki świętych: Barbary, Józefa, Anny Samotrzeciej, Jadwigi i Antoniego. W kościele jest też cenny obraz Madonny z Dzieciątkiem ze szkoły włoskiej przełomu XVII i XVIII wieku. Ambona i organy są rokokowe. Renesansowa chrzcielnica kamienna z XVI w. z herbem Topór. W ścianach kościoła tkwi pocisk z czasów I wojny światowej, a legenda głosi, że w 1931 roku ogień z palących się stodół dworskich przeszedł na kościół i wtedy kobieta o imieniu Tekla zaczęła rzucać w ogień chleb poświęcony w dzień św. Agaty i kierunek wiatru się zmienił – kościół ocalał.

W 2000 roku, podczas prac konserwatorskich natrafiono na fragment cennej XVI-wiecznej polichromii.

W zapisach starej kroniki czytamy: „...stoi w Rachwałowicach kościółek niewielki, drewniany, składający się z nawy i wyższego od niej prezbiterium z Męką Pańską, obok której stoją figury Matki Bożej i św. Jana. Na tęczy napis: Pójdźcie do mnie wszyscy, którzy pracujecie i obciążeni jesteście, a ja was ochłodzę....

Pierwsza informacja źródłowa o kościele i parafii pochodzi z 1326 r. Obecny kościół zbudował z drewna modrzewiowego w 1542 r. miejscowy proboszcz Wojciech Kijowski. Kościół był konsekrowany 23 września 1616 r. przez biskupa krakowskiego Waleriana Lubienieckiego. Jest budowlą drewnianą o konstrukcji zrębowej, oszalowany. Nawa na rzucie zbliżonym do kwadratu, prezbiterium węższe, zamknięte wielobocznie. Na belce tęczowej rzeźbiony krucyfiks i posągi Matki Boskiej i św. Jana. Chór na dwóch drewnianych słupach, z prostym parapetem. Dach wysoki, dwuspadowy, gontowy, od frontu z półszczytem. Ołtarz główny późnobarokowy z XVIII w. z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVII w. w srebrnej sukience, wykonanej przez krakowskiego złotnika Jakuba Badurskiego w 1754 r. Obraz ten otoczony jest licznymi wotami, które świadczą o szczególnym kulcie. W zwieńczeniu ołtarza bocznego południowego znajduje się obraz św. Sebastiana z przełomu XVIII i XIX w. Barokowa chrzcielnica z czarnego marmuru z miedzianą pokrywą. Dzwonnica drewniana, konstrukcji słupowej, oszalowana, czworoboczna, o ścianach lekko pochyłych, nakryta dachem namiotowym, gontowym. Polichromię wnętrza malował w 1952 r. Paweł Mitka. Przed kościołem znajduje się kamienna, barokowa figura z rzeźbą św. Jana Nepomucena na postumencie, pochodząca z XVIII w. Warto zwrócić uwagę, że w 2. poł. XVI w. kościół znajdował się w rękach protestantów. W Rachwałowicach znajdują się cenne szaty liturgiczne.

Spośród wymienionych najstarszy kościół i parafia znajdują się w Książnicach Wielkich. Już w dokumentach z lat 1220-1245 pojawia się kapelan książnickiej świątyni o imieniu Radwan. Według „Kodeksu dyplomatycznego katedry krakowskiej” był on świadkiem na dokumentach Leszka Białego wystawionych na wiecu w Rozegrochu.

W spisie świętopietrza z lat 1326-27 parafia została oszacowana na 31 grzywien. Od XIV wieku wieś i kościół parafialny były własnością klasztoru tynieckiego. Parafia należała do bogatych, gdyż zachowały się liczne prośby o prowizję na wikarię. W 1437 r. plebanem książnickim został Grzegorz z Sanoka, wybitny humanista.

Dokładny opis parafii książnickiej przedstawił Jan Długosz w „Księdze uposażeń diecezji krakowskiej”, pisanej w latach 1470-80. Według Długosza istniał tu drewniany kościół pw. św. Stefana króla Węgier.

Od 1477 roku duszpasterzem Książnic był Mikołaj z Koprzywnicy, człowiek wykształcony, studiował na krakowskim uniwersytecie, pielgrzymował do Ziemi Świętej, Rzymu, do św. Mikołaja w Bari i innych sanktuariów. Zasłużył na zaszczytny tytuł: największy budowniczy, wykonawca całego wystroju świątyni i dobrodziej kościoła w Książnicach.

Jego zasługą było ufundowanie ołtarza, konsekrowanego w 1487 r. Ma on formę poliptyku - gotyckiego, wieloskrzydłowego drewnianego ołtarza szafkowego, złożonego z części centralnej rzeźbionej i czterech skrzydeł, z których dwa zewnętrzne można otwierać i zamykać. Ołtarz został wykonany w 1491 r. przez jednego z uczniów Wita Stwosza, Michała z Działdowa, snycerza i malarza. Ołtarz jest naśladownictwem Ołtarza Mariackiego w Krakowie, który wykonał Wit Stwosz. Podobnie jak w ołtarzu krakowskim, także i w Książnicach, w centralnej części ołtarza jest przedstawiona scena Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny, wyżej Wniebowzięcie, a w zwieńczeniu - Koronacja Matki Bożej. Na skrzydłach otwartego poliptyku można zobaczyć w kwaterach obrazy przedstawiające: Zwiastowanie, Nawiedzenie, Narodzenie Pana Jezusa, Pokłon Trzech Króli. Jeśli poliptyk jest zamknięty widoczne są kwatery ze scenami: Ostatnia Wieczerza, Pojmanie Pana Jezusa, „Ecce Homo”, Biczowanie, Upadek pod krzyżem, Ukrzyżowanie, Złożenie do grobu i Zmartwychwstanie Pana Jezusa. W podstawie ołtarza -predelli - są namalowane postacie ówczesnego biskupa krakowskiego i fundatora ołtarza Mikołaja z Koprzywnicy. Ołtarz książnicki należy do zabytków najwyższej klasy. Od daty jego konsekracji kościół nosi wezwanie Wniebowzięcia NMP.

W 1506 r. ks. Mikołaj wybudował dzwonnicę i ufundował wielki, 12 cetnarów ważący, dzwon „Mikołaj” i dwa mniejsze – „Jan” i „Stefan”. Ufundował też szereg obrazów, krucyfiks, cyborium, księgozbiór liczący kilkadziesiąt tomów.

Obecny kościół murowany powstawał od XVII do XIX w. Ma kształt łacińskiego krzyża, na ramionach którego są dwie kaplice: Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej i św. Izydora. Kaplicę Maryjną ufundował Kazimierz z Dęby Dębski w 1733 r. Przykrywa ją kopuła z ośmioma półkolistymi oknami. Jest tu barokowy ołtarz z wizerunkiem Matki Bożej Niepokalanej w metalowej sukience. Na szczycie ołtarza znajduje się rzeźba Boga Ojca wyłaniającego się z obłoków.

Przeciwległa kaplica - św. Izydora została zbudowana wcześniej niż poprzednia, prawdopodobnie razem z prezbiterium (1680), o czym świadczy jej styl. Ma sklepienie beczkowe, bez kopuły, a ściany zdobią pilastry. W renesansowym ołtarzu jest wizerunek Chrystusa Konającego, w tle widok Jerozolimy. Tło pokryte jest srebrzoną blachą. Na predelli ołtarza widzimy Jessego, z jego boku wyrasta drzewo genealogiczne Jezusa i swymi gałęziami jak winorośl oplata ramy ołtarza. Na gałązkach są umieszczone popiersia królów żydowskich, na szczycie Matka Boska z Dzieciątkiem. W kaplicy znajduje się też marmurowa chrzcielnica, a okno zdobi witraż z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej. Po lewej stronie nawy stoi kolejny ołtarz z szesnastowieczną drewnianą rzeźbą postaci św. Mikołaja, zaś po przeciwległej stronie ołtarz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy.

Na zewnątrz kościoła jest tzw. Ogrójec, czyli krzyż z wizerunkiem Chrystusa, a wokół ogródek, otoczony żelazną kratą. Na fasadzie kościoła widoczny jest baranek z chorągwią i krzyżem w promienistej aureoli, leżący na księdze o siedmiu pieczęciach. Przy głównym wejściu, w niszach, stoją figury: św. Franciszka i św. Antoniego, na zewnętrznej ścianie bocznej jest zabytkowy zegar słoneczny.

Strona internetowa:

http://ksiaznicewielkie.pl/

Pierwsza wzmianka źródłowa o parafii i kościele pochodzi z 1322 r. Pierwotny kościół był drewniany. Późnogotycki, murowany z cegły tzw. zendrówki, istniejący obecnie, powstał w latach 1451-64 z fundacji proboszcza Stanisława Reya z Kobylnik, kanonika krakowskiego. Kościół rozbudowywano w 2. połowie XVI w. i w początkach XVII w., odnawiano w XIX w. Nawy boczne dobudowano w 2. połowie XVI w.

Prezbiterium jest nakryte sklepieniem gwiaździstym o żebrach spływających na ostrosłupowe wsporniki, na zwornikach znajdują się późniejsze herby: orzeł Jagielloński i nieokreślony herb z literami MA SV PP. W nawie głównej widoczne są pozostałości dawnego gotyckiego sklepienia, a nawy boczne, sklepione krzyżowo-żebrowo są otwarte do nawy głównej ostrołukowymi, wspartymi na prostokątnych, ze ściętymi narożami, filarach. Otwór tęczowy ostrołukowy.

W rokokowym ołtarzu głównym jest obraz św. Katarzyny z XVIII w., a w zwieńczeniu św. Tekli oraz rzeźby świętych Barbary i Agnieszki. W kościele są też cztery rokokowe ołtarze boczne: dwa przy tęczy i dwa w nawach bocznych, ambona rokokowa z rzeźbą Dobrego Pasterza, chór na drewnianych słupach z późnobarokowym parapetem. Chrzcielnica kamienna z pierwszej połowy XVII w. z nakrywą w kształcie korony ze sceną Chrztu Chrystusa z początku XVIII w. Epitafia pochodzą z XVII - XIX w.

Stromy dach dwuspadowy o jednej kalenicy, strzelisty, zwieńczony kamienną sygnaturką nadaje kościołowi charakterystyczną sylwetkę. A widoczne od frontu szerokie przypory i boczne przybudówki czynią jego kształt przysadzistym. Ścianę frontową zdobi szesnastowieczne okrągłe okno w kamiennym obramowaniu. Główne wejście poprzedza manierystyczna kruchta z pięknymi detalami. W nawie głównej od południa są okna gotyckie, ostrołukowe, a dołem zamurowane i przesłonięte dachem nawy bocznej. Na jednej ze szkarp widoczne są ślady zegara słonecznego.

Dzwon z 1739 r. z herbem Akademii Krakowskiej, odlany we Wrocławiu przez Kaspra Koerbera.

Strona internetowa:

http://www.parafiaprzemykow.ns48.pl/

Źródła informują, że w 1470 istniał w Koszycach kościół drewniany, który był kościołem filialnym parafii Witów. Parafia w Koszycach została erygowana w 1815 r. przez biskupa Wojciecha Górskiego. W 1880 r. spłonął kościół drewniany z końca XVIII w., w jego miejsce wybudowano w 1881 r. nowy, jednonawowy obecnie istniejący neogotycki kościół murowany.

Uwagę zwraca strzelista wieża zwieńczona czterema dymnikami. Kościół był konsekrowany 22 maja 1887 r. przez biskupa Tomasza Kulińskiego. Prezbiterium jest oddzielone od nawy arkadą. W głównym ołtarzu umieszczono obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem pochodzący z 1. połowy XVII w. W lewym ołtarzu, przy tęczy, znajduje się gotycko-renesansowy obraz z drugiej ćwierci XVI w. przedstawiający Zabójstwo św. Stanisława. W kościele jest też obraz Świętej Rodziny z pierwszej połowy XIX w. oraz z drugiej połowy XVII w. barokowe rzeźby ołtarzowe Świętych Piotra i Pawła, dwa cenne krucyfiksy z XVII i XVIII w., cenna monstrancja wieżyczkowa z 1638 r. fundacji Jana z Solca Soleckiego i jego żony Anny z Dębian.

Strona internetowa:

http://www.smm.koszyce.parafia.info.pl/

Kościoły:

Ziemia koszycka podzielona jest na pięć parafii należących do dekanatu kazimierskiego. Jest tu pięć kościołów: pw. św. Marii Magdaleny w Koszycach, Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Książnicach Wielkich, św. Katarzyny w Przemykowie, Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Rachwałowicach, Świętej Trójcy w Witowie.

• Kościół pw. św. Marii Magdaleny w Koszycach

• Kościół pw. św. Katarzyny w Przemykowie

• Kościół pw. WNMP w Książnicach Wielkich

• Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Rachwałowicach

• Kościół pw. Świętej Trójcy w Witowie

Lokalizacja kościołów w Gminie Koszyce (kliknij tutaj)

• Restauracja - "Joker"

• Restauracja, Hotel - "Huzar"

• Restauracja - "Bar 27"

• Agroturystyka - "Zielony Resort"

Przez Gminę Koszyce przebiegają trzy szlaki turystyczne:

• Szlak Architektury Drewnianej

• Szlak Jagielloński

• Szlak tatarski w Przemykowie

Nie z tego składa się miasto, lecz ze stosunków między wymiarami jego przestrzeni a wydarzeniami z jego przeszłości. Tą falą, płynącą ze wspomnień nasyca się jak gąbka i rozszerza.

Nie opowiada swojej przeszłości, zachowuje się jak linie dłoni, wpisane w narożniki ulic, w kraty okienne, poręcze schodów, druty piorunochronów, a każdy segment jest poznaczony z kolei własnymi zadrapaniami, rysami, uderzeniami i nacięciami".

"Niewidzialne miasta" ITALO CALVINO

Miasto, dom, ulica, plac to przestrzenie, które w sposób najbardziej wyraźny dostrzegamy zmysłami: spostrzegamy wzrokiem, słuchem i zapachem, poznajemy dotykiem i ruchem ciała.

Patrząc na plan miasta, miejscowości, w której mieszkamy, wskazujemy miejsce przy swojej ulicy, mówimy: "Tu mieszkam!".

Będąc w domu, jednocześnie jesteśmy przy konkretnym rynku, konkretnej ulicy, czy nieopodal kościoła lub parku.

Każda z nazw oznacza oddzielną i odrębnie zorganizowaną przestrzeń. Każda z przestrzeni łączy nas z innymi ludźmi. Różni ludzie nadają tym przestrzeniom różnorodną treść. Miejsca niejednokrotnie niosą więc z sobą olbrzymią historyczno – społeczną treść.

Tak jak Rynek Koszycki...

Rynek w Koszycach ukształtował się z dawnego przedlokacyjnego placu targowego, zamkniętego później linią zabudowy. Po dzień dzisiejszy jest najważniejszą przestrzenią, najważniejszym miejscem dla mieszkańców Koszyc.

Prastary Rynek z układem ulic wychodzących, wzmiankowany już w źródłach w 1428 roku, był świadkiem wielu ważnych dla Koszyc wydarzeń historycznych i społecznych, między innymi wielkich pożarów w 1650 roku, 1791r., 1880r., które były zapewne bezpośrednim powodem tego, iż do dzisiejszego dnia nie zachowały się dawne zazwyczaj parterowe i drewniane budynki. Tym bardziej cenny jest sam kształt Rynku, wytyczony podczas lokacji na prawie magdeburskim.  Na tych samych prawach lokowany był także stołeczny Kraków.

Cała zabudowa Koszyc rozwinęła się wzdłuż starego szlaku handlowego ("droga ruska"), który za czasów Jagiellonów, stanowił jedną z dróg wiodących przez Lublin na Litwę.

Trakt ten spełniał w obrębie miasta funkcję głównej ulicy. Są to ulice: Krakowska (obecnie Kościuszki), Lubelska (obecnie 3-go Maja). Z Krakowem łączył Koszyce także inny trakt przez Proszowice, co również znalazło upamiętnienie w nazwie ulicy Proszowickiej (obecnie Wesoła).

Z Koszyckiego Rynku wybiegały więc ulice na cztery świata strony. Na Rynku stał w środku Ratusz; (jak podaje lustracja z 1564 roku) w którym urządzano rady, sądy. Na rogu Rynku istniała karczma. Dziś możemy tylko sobie wyobrazić, iż przyjmowało się tam gości, odprawiało huczne zabawy do białego rana. Obok stawiane były budy, kramy, jatki, budowle miejskie, waga, kordegarda dla pachołków, stróżów nocnych a przede wszystkim sukiennice i smartuzy przeznaczone dla kupców i rzemieślników.

Jak podają Rodowici Koszyczanie, jeszcze w ubiegłym stuleciu na Rynku Koszyckim odbywały się wielkie jarmarki. Cały Rynek był wybrukowany, a wzdłuż drogi Kraków - Sandomierz ustawiały się wozy zaprzęgnięte w konie. Na placu, jeden za drugim wyrastały kramy, stragany. Życie wrzało. Dziś odbywają się tu otwarte koncerty, imprezy kulturalne. Wokół - jak dawniej - mnóstwo sklepów, jak dawniej - jest to miejsce spotkań.

Po dzień dzisiejszy Koszycki Rynek stanowi niezmierzoną jeszcze ilość Koszyckich tajemnic błądzących gdzieś wokół: handlu, który się tu odbywał, spotkań, uroczystości kościelnych,  społecznych, a także tych które wiążą się bezpośrednio z historią naszego kraju tj. Powstanie Styczniowe, walki, okupacja.

„ Tym co w gruncie rzeczy decyduje o kulturze jest duch miejsca" (Christian Norberg - Schulz).

Człowiek aby odnaleźć swoje miejsce w życiu, musi otworzyć się na niepowtarzalność swego otoczenia, na jego GENIUS LOCI (ducha istotę) z którym ma współżyć.

Dziś patrząc na Koszycki Rynek, dostrzegamy, właśnie tu wartość miejsca dla następujących po sobie pokoleń.

Zdjęcia:

• Koszycki Rynek
• Imprezy na Koszyckim Rynku